ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ បានអំពាវនាវដល់ព្រះចៅអធិការវត្ត គណៈកម្មការវត្ត និងប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសដែលកំពុងប្រើប្រាស់ និងគ្រប់គ្រងសំណង់បុរាណទាំងអស់ ដាក់ពាក្យស្នើសុំជួសជុល ឬរុះរើសំណង់បុរាណ ដើម្បីមន្រ្តីជំនាញចុះពិនិត្យ និងវាយតម្លៃសំណង់ទាំងនោះជាមុន។
លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ អ្នកនាំពាក្យក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ បញ្ជាក់ថា សម្រាប់ព្រះចៅអធិការវត្ត គណៈកម្មការវត្ត និងប្រជាពលរដ្ឋដែលកំពុងប្រើប្រាស់ និងគ្រប់គ្រងសំណង់បុរាណ ត្រូវដាក់ពាក្យស្នើសុំជួសជុល ឬរុះរើសំណង់បុរាណ មកមន្ទីររាជធានី ខេត្ត និងក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ដើម្បីមន្រ្តីជំនាញចុះពិនិត្យ និងវាយតម្លៃសំណង់ទាំងនោះជាមុនថា តើអាចជួសជុល រុះរើ ឬក៏អាចអភិរក្សជាសម្បត្តិបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ជាតិ?
លោកបន្ថែមថា កន្លងមកមានការបំផ្លាញសំណង់បុរាណនៅតាមបណ្តារាជធានី ខេត្ត ដើម្បីយកទីតាំងសាងសង់សំណង់ថ្មីៗផ្សេងទៀត។
លោកបន្តថា កាលពីកន្លងទៅមន្រ្តីជំនាញរបស់មន្ទីរ និងក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ បានណែនាំផ្សព្វផ្សាយពីច្បាប់ស្តីពី កិច្ចការពារបេតិកភណ្ឌ និងសារាចររបស់រដ្ឋាភិបាលស្តីពី ការទប់ស្កាត់ការវាយកម្ទេចនិងបំផ្លិចបំផ្លាញសំណង់អគារបេតិកភណ្ឌ ដល់ប្រជាពលរដ្ឋ និងព្រះចៅអធិការវត្ត គណៈកម្មការវត្តនៅតាមវត្តអារាម ពិនិត្យឃើញថាសកម្មភាពបំផ្លាញសំណង់បុរាណមានការថយចុះច្រើន។
លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ អះអាងថា ក្រសួងបានទទួលពាក្យស្នើសុំជួសជុល និងរុះរើសំណង់ចាស់ៗមួយចំនួន ហើយក្រសួងក៏បានអនុញ្ញាតឱ្យជួសជុល ហើយសំណង់ខ្លះអនុញ្ញាតឱ្យរុះរើបានក្នុងករណីមន្រ្តីជំនាញរបស់ក្រសួងពិនិត្យឃើញថា សំណង់នោះពុកផុយ អស់គុណភាព និងប្រឈមហានិភ័យខ្លាំងនៃការដួលរលំដែលអាចប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតអ្នកប្រើប្រាស់។
អ្នកនាំពាក្យបន្ថែមថា ចំពោះសំណង់ ឬអគារ អាចចាត់ទុកជាសំណង់បុរាណដែលត្រូវការពារ និងអភិរក្ស គឺសំណង់ទាំងនោះមានអាយុកាលចាប់ពី៥០ឆ្នាំឡើងទៅ ហើយសំណង់ទាំងនោះមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងសង្គម វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្រ្ត និងមានតម្លៃផ្នែកស្ថាបត្យកម្ម សិល្បៈ ព្រមទាំងជាស្នាព្រះហស្ថរបស់ព្រះមហាក្សត្រ និងឥស្សរជនល្បីៗនៅក្នុងប្រទេស ជាពិសេសមានសារៈសំខាន់នៅក្នុងសហគមន៍ ជំនឿ និងសាសនា។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «បច្ចុប្បន្នរាជធានី ខេត្ត ដែលមានសំណង់ ឬអគារបុរាណច្រើនជាងគេសម្រាប់សំណង់ប្រាសាទ គឺមានខេត្តសៀមរាប ព្រះវិហារ បាត់ដំបង បន្ទាយមានជ័យ កំពង់ធំ តាកែវ និងខេត្តកំពង់ចាម»។
លោកបន្ថែមថា ចំពោះសំណង់អាណានិគម និងសំណង់បុរាណ ដែលស្ថិតនៅតាមវត្តអារាមច្រើនជាងគេ គឺមានរាជធានីភ្នំពេញ បាត់ដំបង និងខេត្តសៀមរាប។
លោក ស៊ុំ ម៉ាប់ អះអាងថា បច្ចុប្បន្នក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ បាននិងកំពុងសិក្សាស្រាវជ្រាវ ចុះបញ្ជីសារពើភណ្ឌ និងរៀបចំសេចក្តីសម្រេចបទបញ្ញតិផ្សេងៗ ការផ្សព្វផ្សាយច្បាប់ការពារបេតិកភណ្ឌ រឹតបណ្តឹងការបំផ្លិចបំផ្លាញគ្រប់រូបភាពទៅលើសំណង់បុរាណ តាមរយ:ការផ្សព្វផ្សាយដល់គ្រប់មជ្ឈដ្ឋាន គ្រប់ស្រទាប់វណ្ណ: ពិសេសបញ្ជ្រាបចូលទៅក្នុងស្រទាប់យុវជន ដើម្បីជំរុញការយល់ដឹងពីតម្លៃសំណង់ ឬអគារបុរាណ ដែលជាប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ខ្មែរ ដើម្បីចូលរួមថែរក្សា និងការពារឱ្យបានគង់វង្សយូរអង្វែង។
លោក យូ សុភា សាស្ត្រាចារ្យអរិយធម៌ និងវប្បធម៌ខ្មែរ នៃសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញ លើកឡើងថា បើសិនអគារសំណង់បុរាណមានទាក់ទងនឹងព្រឹត្តិការណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រ ឬមានលក្ខណៈពិសេសផ្នែកវប្បធម៌ ទោះអគារសំណង់នោះមិនទាន់ចាត់ទុកជាបេតិកភណ្ឌជាតិ ក៏ត្រូវតែថែរក្សា ការពារ និងអភិរក្សឱ្យបានល្អដែរ ព្រោះសំណង់បុរាណទាំងនោះអាចជាតឹកតាងផ្នែកវប្បធម៌ ឬប្រវត្តិសាស្ត្រជាតិ។
លោក ផេង សិទ្ធិ អភិបាលរងខេត្តបាត់ដំបង បានឱ្យដឹងថា ក្នុងខេត្តបាត់ដំបង មានវត្តចំណាស់ៗជាច្រើនដូចជា វត្តសំរោងក្នុង វត្តឥន្ទ្រាធិបតីធារាម ឬវត្តសង្កែ វត្តមុនីរតនារាម ឬវត្តកែវ វត្តកណ្តាល វត្តពោធិវាល វត្តពិភិទ្ធារាម វត្តកំផែង វត្តគរ វត្តដំរីស និងវត្តឈើខ្មៅ ជាដើម។ វត្តទាំងនេះមានអាយុកាលរាប់សិបឆ្នាំមកហើយ។
លោកបញ្ជាក់ថា៖ «វត្តទាំងអស់នេះសុទ្ធតែមានអាយុកាលចាប់ពី៦០ឆ្នាំឡើង។ វត្តដែលមានអាយុកាលច្រើនជាងគេក្នុងក្រុងបាត់ដំបង គឺវត្តដំរីស មានអាយុប្រមាណ១០០ឆ្នាំ។ វត្តទាំងអស់នេះយើងមិនទាន់បានដាក់បញ្ចូលជាសម្បត្តិបតិកភណ្ឌជាតិជាផ្លូវការនៅឡើយ ប៉ុន្ដែយើងបានរក្សាវត្តដែលមានវ័យចំណាស់ៗ ដើម្បីឈានទៅរកការដាក់បញ្ចូលជាសម្បត្តិវប្បធម៌របស់ជាតិ»។
កាលពីថ្មីៗនេះ លោកស្រី ភឿង សកុណា រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ បានព្រមានដាក់ពិន័យរដ្ឋបាលលើមន្ត្រីពាក់ព័ន្ធរូបណា ដែលបណ្ដោយឱ្យមានការបំផ្លិតបំផ្លាញសំណង់ ឬអគារបុរាណ ដែលបានបំពានទៅលើច្បាប់។
លោកស្រីបញ្ជាក់ថា ករណីវាយសំណង់បុរាណ ឬអគារបុរាណ លុះត្រាតែសំណង់ទាំងនោះចាស់ពេក ព្រោះបារម្ភធ្លាក់ប៉ះពាល់លើមនុស្ស។ ក្នុងនាមជាអ្នកវប្បធម៌ បញ្ហាដឹងគុណបុព្វបុរស គឺជារឿងសំខាន់សម្រាប់មន្ត្រីពាក់ព័ន្ធគ្រប់រូប។
កាលពីឆ្នាំ២០២១ លោក ហ៊ុន សែន អតីតនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានចេញសារាចរស្តីពី ការទប់ស្កាត់ការវាយកម្ទេច និងបំផ្លិចបំផ្លាញសំណង់អគារបេតិកភណ្ឌ។ សារាចរណែនាំថា រាល់សំណង់អគារបេតិកភណ្ឌ ដែលនឹងធ្វើការជួសជុល កែប្រែរូបរាង ឬវាយកម្ទេចចោល ត្រូវស្នើសុំការពិនិត្យ និងសម្រេចពីក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈ ព្រមទាំងមានអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធជាមុនសិន។
សារាចរបញ្ជាក់ថា ដើម្បីឱ្យការងារអភិរក្សតំបន់បេតិកភណ្ឌទីក្រុង ដែលមានសំណង់អគារសាសនាផ្សេងៗ សំណង់សាធារណៈ សំណង់ឯកជន ភូមិដ្ឋាន និងផ្ទះបុរាណ គឺហាមឃាត់ចំពោះការកែប្រែ ការប្តូររូបរាងខាងក្រៅ ឬធ្វើឱ្យខូចខាតសោភ័ណភាពចំពោះសំណង់ នៃតំបន់បេតិកភណ្ឌទីក្រុង។
សារាចរបន្ថែមថា ការទប់ស្កាត់ការវាយកម្ទេច និងបំផ្លិចបំផ្លាញសំណង់វប្បធម៌ ប្រវត្តិសាស្ត្រ សំណង់បុរាណ និងសំណង់អគារបេតិកភណ្ឌ ធ្វើឡើងដើម្បីការពារឱ្យបានគង់វង្ស ជាពិសេសបញ្ឈប់ចំពោះការបំផ្លាញអគារបេតិកភណ្ឌក្នុងតំបន់ការពារនិងក្រៅតំបន់ការពារ ដែលផ្តោតលើយុទ្ធសាស្ត្រ គោលនយោបាយ និងផែនទីចង្អុលបង្ហាញ ដើម្បីជំរុញការអភិរក្ស និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយនិរន្តរភាព៕
